του Ιορδάνη Πουλκούρα, από το Εν Ιορδάνη, περιοδικό ΑΒΑΤΟΝ , Καλοκαίρι 2018
Μεσημέρι, ο ήλιος κυριαρχεί εκτυφλωτικός στην κορυφή του στερεώματος , τα χρώματα αχνοσβύνουν κάτω από τις αδυσώπητες ακτίνες του και στην αποπνικτική ζέστη του καλοκαιριού τα πάντα μοιάζουν ακίνητα.
Ένα τραπέζι έρημο δίπλα στη θάλασσα με το μισοτελειωμένο ούζο που άφησαν οι γέροντες πριν χαθούν από το κάδρο. Ξαφνικά η ζωή αναριγεί και πάλι. Ένα παιδί πλησιάζει κρυφά και ανοίγει το απαγορευμένο γι αυτό τάβλι. Παίρνει μέσα στα χεράκια του τα ζάρια, τα χαϊδεύει με την ηδονή του απαγορευμένου και τα τινάζει μακριά. Δράση, κίνηση και ήχος κοκάλων που χτυπούν μεταξύ τους ενεργοποιούν τη ζωή και επαναφέρουν την κίνηση δίνοντας ζωή στο αποσβολωμένο tableaux vivant.
Ένα παιδί σαν τον μικρό Διόνυσο παίζοντας με τα ζάρια γέννησε τον χρόνο και μέσα του τους θνητούς και τους αθανάτους.
Σαν την οπτασία που ξεπρόβαλε από τους αφρούς των νερών για να ενώσει με τον έρωτα τα αντίθετα που θα γεμίσουν τους κήπους του χρόνου.
Όμως ο κήπος χρειάζεται έναν χώρο για να αναπτυχθεί όπως και η θηλυκή οπτασία και τα παιδιά που την ονειρεύτηκαν και αυτά θέλανε χώρο για να τρέξουν τα νέα τους, χώρο για να χτίσουν τα όνειρα τους.
Ο χρόνος τι σχέση έχει με τον χώρο;
Ξέρουμε ότι ζούμε σε ένα σύμπαν τεσσάρων διαστάσεων, μήκος, πλάτος , ύψος και χρόνο ή χωροχρόνος.
Οι συντεταγμένες ενός συστήματος μετρούνται πάντα με το ίδιο μέτρο, μια κοινή μεζούρα.
Με πόντους , μέτρα, μίλια και χιλιόμετρα μπορούμε να εξερευνήσουμε τις τρεις διαστάσεις.
Αν φτάσουμε στο χρόνο όμως θα σκαλώσουμε, θα αναρωτηθούμε , μπορεί ο χρόνος να μετρηθεί με τετραγωνικά χιλιόμετρα; Άτοπο και αστείο ακούγεται. Και αμπελοφιλοσοφόντας θα περάσει η ώρα χωρίς να καταλήγουμε. Και θα ρωτήσει ο “άλλος”. Έχουμε ώρα για ένα τσιγάρο πριν φύγουμε; Γιατί όχι; απαντάς.
Τι υπήρχε πριν τον Δία σε ρωτά; Ο Κρόνος απαντάς με σιγουριά. Και όταν ο Δίας τον εξόρισε υπήρχε τίποτα; Φερ ειπείν άνθρωποι ή χώρος και χρόνος. Μάλλον όχι! Ο μύθος λέει ότι υπήρχε το παιδί που έπαιζε με τα ζάρια του, ο μικρός Διόνυσος. Οι κακοί Τιτάνες το κυνήγησαν αλλά δεν μπορούσαν να το συλλάβουν. Ο μικρός πάγωσε όταν είδε το είδωλο της εικόνας του σε έναν καθρέφτη. Το πάγωμα της αέναης ύπαρξης σε εικόνα, σε είδωλο έφερε την κατάρρευση μέσα στον κόσμο των αντανακλάσεων, των αντιφάσεων , των πιθανοτήτων, του εν δυνάμει και του “Γεννηθήτω” . Η υπόλοιπη ιστορία που περιγράφει την πρώτη γνωστή μυητική τελετουργική αφήγηση είναι γνωστή . Οι Τιτάνες συλλαμβάνουν το παγιδευμένο στο χρόνο παιδί και ακολουθεί το πρώτο τοτεμικό δείπνο, η πρώτη θεοφαγία. Ο Δίας τους κατακαίει και η σάρκα και το αίμα Τιτάνων και Διονύσου ανακατεύονται σε μια λάσπη. Τότε εμφανίζεται ο Προμηθέας και από αυτή τη λάσπη φτιάχνει τον άνθρωπο. Και για να μπορεί να βαδίσει μέσα στην ύπαρξη το αγαπημένο του δημιούργημα του χαρίζει το Φως των θεών. Και τότε ο Δίας τον τιμωρεί φρικτά. Ο παντογνώστης εν δυνάμει θεός ήξερε βέβαια την επικείμενη παράβαση. Όλη αυτή όμως η διαδικασία δημιούργησε τον χρόνο και τον χώρο της ύπαρξης και εντός αυτής τους ανθρώπους με τη δυνατότητα να επεκταθούν και να γνωρίσουν τον χωροχρόνο των αντανακλάσεων χάρη στο φως που τους δώρισε ο Προμηθέας. Και χάρη στην παράβαση και την τιμωρία επέβαλε οριστικά τον Νόμο του. Έτσι ορίζοντας την επικράτεια του χωροχρόνου του, που περιλαμβάνει διαστάσεις, υπηκόους και νόμο ο πρώην Τιτάνας έγινε θεός και πατέρας των Ολυμπίων.
Παρηγοριά και σύμβουλος μυστικός των ανθρώπων έμειναν τα μυστήρια.
Ο Ορφικός ύμνος του Κρόνου μας επιβεβαιώνει ότι ο Κρόνος είναι ο αληθινός Πατέρας του Χρόνου , των θεών και των ανθρώπων, η αρχή και το τέλος του παντός και δίκη του μορφή είναι και ο Προμηθέας. Και ο Διόνυσος, το παιδί που καταρρέοντας μέσα στην αντανάκλαση του δημιουργεί την δυνατότητα του χώρου και χρόνου , δυνατότητα με άπειρες διαφοροποιήσεις όσα τα προσωπεία και οι μάσκες που μπορούν να υπολογίσουν οι ζαριές που ρίχνει το βρέφος στο άπειρο.
Ο μυητικός αυτός ήρωας που ως έφηβος Ίακχος, νεαρός Διόνυσος και Πλουτοδότης (Πλούτων) κυρίαρχος του κάτω κόσμου εμφανιζόταν στα Ελευσίνια Μυστήρια.
Αν όλες αυτές οι ταυτίσεις και αναλογίες σε μπερδεύουν και σου φαίνονται “μυστήρια” πράγματα φίλε μου να σου θυμίσω μια φράση ενός όχι φιλοσόφου, εσωτεριστή ή περίεργου επιστήμονα , αλλά ενός μεγάλου θεατρολόγου του 20ου αιώνα που είχε αναλύσει σε βάθος τα αρχαία κείμενα, του Γιαν Κοτ. “Στην ιεροτελεστία, που είναι συγχρόνως αναπαράσταση του θανάτου και της αναγέννησης του θεού, ο κοσμικός και ιστορικός χρόνος συμπίπτουν. Αντιπρόσωπος και αντιπροσωπευόμενος, θύτης και θύμα, γιος θεού και θεός πατέρας, θεάνθρωπος και Δημιουργός ανθρώπων, όλα αυτά είναι μορφές, αντιθέσεις και καταστάσεις ενός και του αυτού προσώπου”.
Ή, ζητώντας την βοήθεια ενός κορυφαίου των ποιητών,
“Το ανθρώπινο είδος δεν μπορεί να αντέξει πάρα πολύ πραγματικότητα.
Χρόνος περασμένος και χρόνος μελλοντικός
Ό,τι θα μπορούσε να γίνει και ό,τι έγινε
Κατευθύνουν σ’ έναν σκοπό που είναι πάντοτε παρών.”.
Σταθήκαμε λίγο εστιασμένοι στη σκέψη μας, ρουφώντας αργά το τσιγάρο μας.
Φίλε μου, συνέχισε, μέσα στα σύννεφα του καπνού ανταλλάσσονται ιδέες, σχεδιάζονται όνειρα, μια δουλειά, ένα ταξίδι και βάζοντας το διαφεύγον όνειρο σε λόγια τότε παίρνει μορφή ο χώρος που θα το πραγματώσει.
Οι τρεις διαστάσεις είναι ο χώρος με όλες του τις δυνατότητες που μπορούν να μετρηθούν στον άπειρο αλλά ήδη υπάρχοντα χρόνο μέχρι τα όρια του από τους επιστήμονες του σήμερα και του μέλλοντος. Για να υπάρξει όμως κάτι πέρα από αυτό, για να υπάρξει νέος χώρος και χρόνος και η δυνατότητα να βαδίσουμε πέρα από τα όρια χρειάζεται αυθάδεια προς την πραγματικότητα του χθες, όνειρο και όραμα. Με λίγα λόγια θέλει το κουράγιο να ονειρευτείς πέρα απ τα όρια , να ονειρευτείς άγνωστους τόπους, άχρονες εποχές και δυνατότητες, τις άπειρες δυνατότητες και τα μονοπάτια της περιπλάνησης που αποκαλύπτει αυτό που ονομάζουν και Ουτοπία.
Μην ανησυχείς για το από που πρέπει να ξεκινήσεις. Δεν υπάρχει οδοδείκτης, δεν υπάρχουν περιορισμοί. Μόνο η δική σου ελεύθερη βούληση και θέληση. Σου φαίνεται βαριά η φράση και έχεις δίκιο! Λοιπόν μπορείς να το κάνεις και εδώ που βρισκόμαστε. Ο ήλιος ήδη έχει αρχίσει να γέρνει, η πολύ ζέστη έχει πέσει και το τραπέζι περιμένει πάντα δίπλα στη θάλασσα με το τάβλι ανοιχτό. Βάλε στο ποτήρι σου ούζο και δυο παγάκια, πιες μια γουλιά και πιάσε στα χέρια σου τα ζάρια. Δεν υπάρχει πια τίποτα άλλο εσύ και αυτά που τώρα τα αφήνεις να κυλήσουν από τα χέρια σου. Έτσι κάποτε ένα θείο παιδί γέννησε τον χρόνο και τις δυνατότητες του. Έτσι μπορεί και εσύ να πραγματώνεις το δικό σου “γεννηθήτω”, όταν πράξεις έστω το ελάχιστο που όμως εσύ με τη δική σου βούληση το θέλησες.
Καλό Καλοκαίρι!
το διαβάσαμε ΕΔΩ
Αίγινα (1905-55), της Βούλας Θεοχάρη Παπαϊωάννου, αρχείο Μουσείου Μπενάκι. http://www.benaki.gr/
Μεσημέρι, ο ήλιος κυριαρχεί εκτυφλωτικός στην κορυφή του στερεώματος , τα χρώματα αχνοσβύνουν κάτω από τις αδυσώπητες ακτίνες του και στην αποπνικτική ζέστη του καλοκαιριού τα πάντα μοιάζουν ακίνητα.
Ένα τραπέζι έρημο δίπλα στη θάλασσα με το μισοτελειωμένο ούζο που άφησαν οι γέροντες πριν χαθούν από το κάδρο. Ξαφνικά η ζωή αναριγεί και πάλι. Ένα παιδί πλησιάζει κρυφά και ανοίγει το απαγορευμένο γι αυτό τάβλι. Παίρνει μέσα στα χεράκια του τα ζάρια, τα χαϊδεύει με την ηδονή του απαγορευμένου και τα τινάζει μακριά. Δράση, κίνηση και ήχος κοκάλων που χτυπούν μεταξύ τους ενεργοποιούν τη ζωή και επαναφέρουν την κίνηση δίνοντας ζωή στο αποσβολωμένο tableaux vivant.
Ένα παιδί σαν τον μικρό Διόνυσο παίζοντας με τα ζάρια γέννησε τον χρόνο και μέσα του τους θνητούς και τους αθανάτους.
Σαν την οπτασία που ξεπρόβαλε από τους αφρούς των νερών για να ενώσει με τον έρωτα τα αντίθετα που θα γεμίσουν τους κήπους του χρόνου.
Όμως ο κήπος χρειάζεται έναν χώρο για να αναπτυχθεί όπως και η θηλυκή οπτασία και τα παιδιά που την ονειρεύτηκαν και αυτά θέλανε χώρο για να τρέξουν τα νέα τους, χώρο για να χτίσουν τα όνειρα τους.
Ο χρόνος τι σχέση έχει με τον χώρο;
Ξέρουμε ότι ζούμε σε ένα σύμπαν τεσσάρων διαστάσεων, μήκος, πλάτος , ύψος και χρόνο ή χωροχρόνος.
Οι συντεταγμένες ενός συστήματος μετρούνται πάντα με το ίδιο μέτρο, μια κοινή μεζούρα.
Με πόντους , μέτρα, μίλια και χιλιόμετρα μπορούμε να εξερευνήσουμε τις τρεις διαστάσεις.
Αν φτάσουμε στο χρόνο όμως θα σκαλώσουμε, θα αναρωτηθούμε , μπορεί ο χρόνος να μετρηθεί με τετραγωνικά χιλιόμετρα; Άτοπο και αστείο ακούγεται. Και αμπελοφιλοσοφόντας θα περάσει η ώρα χωρίς να καταλήγουμε. Και θα ρωτήσει ο “άλλος”. Έχουμε ώρα για ένα τσιγάρο πριν φύγουμε; Γιατί όχι; απαντάς.
Τι υπήρχε πριν τον Δία σε ρωτά; Ο Κρόνος απαντάς με σιγουριά. Και όταν ο Δίας τον εξόρισε υπήρχε τίποτα; Φερ ειπείν άνθρωποι ή χώρος και χρόνος. Μάλλον όχι! Ο μύθος λέει ότι υπήρχε το παιδί που έπαιζε με τα ζάρια του, ο μικρός Διόνυσος. Οι κακοί Τιτάνες το κυνήγησαν αλλά δεν μπορούσαν να το συλλάβουν. Ο μικρός πάγωσε όταν είδε το είδωλο της εικόνας του σε έναν καθρέφτη. Το πάγωμα της αέναης ύπαρξης σε εικόνα, σε είδωλο έφερε την κατάρρευση μέσα στον κόσμο των αντανακλάσεων, των αντιφάσεων , των πιθανοτήτων, του εν δυνάμει και του “Γεννηθήτω” . Η υπόλοιπη ιστορία που περιγράφει την πρώτη γνωστή μυητική τελετουργική αφήγηση είναι γνωστή . Οι Τιτάνες συλλαμβάνουν το παγιδευμένο στο χρόνο παιδί και ακολουθεί το πρώτο τοτεμικό δείπνο, η πρώτη θεοφαγία. Ο Δίας τους κατακαίει και η σάρκα και το αίμα Τιτάνων και Διονύσου ανακατεύονται σε μια λάσπη. Τότε εμφανίζεται ο Προμηθέας και από αυτή τη λάσπη φτιάχνει τον άνθρωπο. Και για να μπορεί να βαδίσει μέσα στην ύπαρξη το αγαπημένο του δημιούργημα του χαρίζει το Φως των θεών. Και τότε ο Δίας τον τιμωρεί φρικτά. Ο παντογνώστης εν δυνάμει θεός ήξερε βέβαια την επικείμενη παράβαση. Όλη αυτή όμως η διαδικασία δημιούργησε τον χρόνο και τον χώρο της ύπαρξης και εντός αυτής τους ανθρώπους με τη δυνατότητα να επεκταθούν και να γνωρίσουν τον χωροχρόνο των αντανακλάσεων χάρη στο φως που τους δώρισε ο Προμηθέας. Και χάρη στην παράβαση και την τιμωρία επέβαλε οριστικά τον Νόμο του. Έτσι ορίζοντας την επικράτεια του χωροχρόνου του, που περιλαμβάνει διαστάσεις, υπηκόους και νόμο ο πρώην Τιτάνας έγινε θεός και πατέρας των Ολυμπίων.
Παρηγοριά και σύμβουλος μυστικός των ανθρώπων έμειναν τα μυστήρια.
Ο Ορφικός ύμνος του Κρόνου μας επιβεβαιώνει ότι ο Κρόνος είναι ο αληθινός Πατέρας του Χρόνου , των θεών και των ανθρώπων, η αρχή και το τέλος του παντός και δίκη του μορφή είναι και ο Προμηθέας. Και ο Διόνυσος, το παιδί που καταρρέοντας μέσα στην αντανάκλαση του δημιουργεί την δυνατότητα του χώρου και χρόνου , δυνατότητα με άπειρες διαφοροποιήσεις όσα τα προσωπεία και οι μάσκες που μπορούν να υπολογίσουν οι ζαριές που ρίχνει το βρέφος στο άπειρο.
Ο μυητικός αυτός ήρωας που ως έφηβος Ίακχος, νεαρός Διόνυσος και Πλουτοδότης (Πλούτων) κυρίαρχος του κάτω κόσμου εμφανιζόταν στα Ελευσίνια Μυστήρια.
Αν όλες αυτές οι ταυτίσεις και αναλογίες σε μπερδεύουν και σου φαίνονται “μυστήρια” πράγματα φίλε μου να σου θυμίσω μια φράση ενός όχι φιλοσόφου, εσωτεριστή ή περίεργου επιστήμονα , αλλά ενός μεγάλου θεατρολόγου του 20ου αιώνα που είχε αναλύσει σε βάθος τα αρχαία κείμενα, του Γιαν Κοτ. “Στην ιεροτελεστία, που είναι συγχρόνως αναπαράσταση του θανάτου και της αναγέννησης του θεού, ο κοσμικός και ιστορικός χρόνος συμπίπτουν. Αντιπρόσωπος και αντιπροσωπευόμενος, θύτης και θύμα, γιος θεού και θεός πατέρας, θεάνθρωπος και Δημιουργός ανθρώπων, όλα αυτά είναι μορφές, αντιθέσεις και καταστάσεις ενός και του αυτού προσώπου”.
Ή, ζητώντας την βοήθεια ενός κορυφαίου των ποιητών,
“Το ανθρώπινο είδος δεν μπορεί να αντέξει πάρα πολύ πραγματικότητα.
Χρόνος περασμένος και χρόνος μελλοντικός
Ό,τι θα μπορούσε να γίνει και ό,τι έγινε
Κατευθύνουν σ’ έναν σκοπό που είναι πάντοτε παρών.”.
Σταθήκαμε λίγο εστιασμένοι στη σκέψη μας, ρουφώντας αργά το τσιγάρο μας.
Φίλε μου, συνέχισε, μέσα στα σύννεφα του καπνού ανταλλάσσονται ιδέες, σχεδιάζονται όνειρα, μια δουλειά, ένα ταξίδι και βάζοντας το διαφεύγον όνειρο σε λόγια τότε παίρνει μορφή ο χώρος που θα το πραγματώσει.
Οι τρεις διαστάσεις είναι ο χώρος με όλες του τις δυνατότητες που μπορούν να μετρηθούν στον άπειρο αλλά ήδη υπάρχοντα χρόνο μέχρι τα όρια του από τους επιστήμονες του σήμερα και του μέλλοντος. Για να υπάρξει όμως κάτι πέρα από αυτό, για να υπάρξει νέος χώρος και χρόνος και η δυνατότητα να βαδίσουμε πέρα από τα όρια χρειάζεται αυθάδεια προς την πραγματικότητα του χθες, όνειρο και όραμα. Με λίγα λόγια θέλει το κουράγιο να ονειρευτείς πέρα απ τα όρια , να ονειρευτείς άγνωστους τόπους, άχρονες εποχές και δυνατότητες, τις άπειρες δυνατότητες και τα μονοπάτια της περιπλάνησης που αποκαλύπτει αυτό που ονομάζουν και Ουτοπία.
Μην ανησυχείς για το από που πρέπει να ξεκινήσεις. Δεν υπάρχει οδοδείκτης, δεν υπάρχουν περιορισμοί. Μόνο η δική σου ελεύθερη βούληση και θέληση. Σου φαίνεται βαριά η φράση και έχεις δίκιο! Λοιπόν μπορείς να το κάνεις και εδώ που βρισκόμαστε. Ο ήλιος ήδη έχει αρχίσει να γέρνει, η πολύ ζέστη έχει πέσει και το τραπέζι περιμένει πάντα δίπλα στη θάλασσα με το τάβλι ανοιχτό. Βάλε στο ποτήρι σου ούζο και δυο παγάκια, πιες μια γουλιά και πιάσε στα χέρια σου τα ζάρια. Δεν υπάρχει πια τίποτα άλλο εσύ και αυτά που τώρα τα αφήνεις να κυλήσουν από τα χέρια σου. Έτσι κάποτε ένα θείο παιδί γέννησε τον χρόνο και τις δυνατότητες του. Έτσι μπορεί και εσύ να πραγματώνεις το δικό σου “γεννηθήτω”, όταν πράξεις έστω το ελάχιστο που όμως εσύ με τη δική σου βούληση το θέλησες.
Καλό Καλοκαίρι!
- Τ.Σ. Έλιοτ, Τέσσερα Κουαρτέτα (Four Quartets) σε μετάφραση Έφης Αθανασίου, Εκδ. Ίκαρος.
- Γιαν Κοτ , Θεοφαγία- Δοκίμια για την αρχαία Τραγωδία, Εκδ. Εξάντας.
- Μάνος Δανέζης , Ο Παράξενος Κόσμος του Sir William Crookes – Μια Περίπτωση Λογοκριμένης Επιστημονικής Γνώσης. – Εκδ. Δίαυλος.
το διαβάσαμε ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου