Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών: "Η μαγεία στην αρχαία Ελλάδα"!

Η Μαγεία, διαχρονικό και αναπόσπαστο μέρος της πολιτισμικής ιστορίας τού ανθρώπινου γένους, από τη γέννησή της έως σήμερα, περνώντας από την Ανατολή στην Ελλάδα, δεν μπορεί παρά, μέσα στα πλαίσια του ελληνικού πολιτισμού, να χρωματίστηκε με τα ειδοποιά γνωρίσματά του και να εξελίχθηκε σύμφωνα με τις ιστορικές, κοινωνιολογικές, ανθρωπολογικές και θρησκευτικές παραμέτρους, που διαμόρφωσαν το χαρακτήρα του.

Η ορολογία της Μαγείας στα αρχαιοελληνικά κείμενα και η σημασία της κινείται ανάμεσα στην απόρριψη, την περιθωριοποίηση, την περιφρόνηση ή έστω την, μετά βίας, αποδοχή της από τους συγγραφείς τους.

Ο συγκρητισμός τής Μαγείας με τα Μυστήρια και η στενή σχέση των μαγικών τελετουργιών με τις μυστηριακές λατρείες, κυρίως κατά την ύστερη αρχαιότητα, στον ελλαδικό χώρο, καθιερώνουν τις πρακτικές της ως «τεχνική τού πείθειν» τις ανώτερες δυνάμεις, είτε για καλό (παθητική μαγεία) είτε για κακό (βλαπτική μαγεία). Ο αντικοινωνικός χαρακτήρας τής Μαγείας στον αρχαιοελληνικό κόσμο δεν την εμπόδιζε παρά ταύτα να διεκδικήσει αποφασιστικά ένα μέρος της λαϊκής θρησκευτικότητάς του.

Η ιωνική φιλοσοφία, που είχε ως βάση τον ορθολογισμό, αντιστάθηκε σ΄ αυτές τις δοξασίες. Η πλευρά των διανοουμένων εξέφραζε ανοιχτά την απέχθειά της εναντίον όλων αυτών, που παρέσυραν το λαό στο σκοταδισμό. Ο Ιπποκράτης συμπεριλάμβανε στις ενασχολήσεις τού αγύρτη και τού απατεώνα και τις τελετές καθαρμών, που πραγματοποιούσαν κάποιοι, για να εξαγνίσουν ανθρώπους και πόλεις από τα αμαρτήματά τους. Αυτοί οι «μάγοι, καθαρταί και άγυρται» ισχυρίζονταν, ότι μπορούσαν επίσης να προκαλέσουν κακοκαιρία, βροχή, ξηρασία, αφορία στους αγρούς, ταραχή της θάλασσας, έκλειψη ήλιου, καταβίβαση της σελήνης. Ο Πλάτων αντιμετώπιζε τους ενόχους ως μίασμα και οριζε γι΄ αυτούς την ποινή της φυλάκισης με αυστηρή απομόνωση και τού θανάτου εκτός των ορίων τής πόλης χωρίς ταφή. Στα έργα του εξέφραζε γενικά την έντονη αποστροφή του γι΄ αυτό το είδος της μαγείας, που εξελισσόταν σε μαύρη μαγεία και στόχευε στη βλάβη και το θάνατο των ανθρώπων και τόνιζε, ότι αυστηρότατες ποινές, όπως η θανατική, έπρεπε να επιβληθούν, ιδιαίτερα στους επαγγελματίες μάγους, όχι επειδή η αποτελεσματικότητα τής μαύρης μαγείας ευσταθούσε, αλλά γιατί αυτή έδειχνε την κακόβουλη θέληση των λειτουργών της και των πελατών τους και είχε άσχημα ψυχολογικά αποτελέσματα. 

Μέχρι την ελληνιστική περίοδο οι μυημένοι σ΄ αυτή την αμφίβολη τέχνη ανήκαν πάντοτε στα λαϊκά στρώματα, αντιμετωπίζονταν ως απατεώνες από τους οπαδούς του ορθού λόγου και οι πρακτικές τους εντάσσονταν στο χώρο της λαϊκής δεισιδαιμονίας προκαλώντας την απέχθεια.

Η απουσία μιάς οργανωμένης επιστημονικής διερεύνησης στην Ελλάδα, σε αντίθεση με το εξωτερικό, γέννησε τον κύκλο διαλέξεων Η Μαγεία στην αρχαία Ελλάδα, που οργανώθηκαν από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (4/3-8/5/08).

Στο υπό κρίση βιβλίο περιλαμβάνονται τα εξής κείμενα των ομιλητών:

- Tapping other powers. Magic in Greek and Roman Life, του Fritz Graf (καθηγητή ελληνικών και λατινικών στο Ohio State University).

- Παραφροσύνη και μαγεία στον Όμηρο, του Ιωάννη Πετρόπουλου (αναπληρωτή καθηγητή αρχαίας ελληνικής φιλολογίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης).

- Σαν την άδικη κατάρα. Η αρχαιολογία μιάς μεταφοράς, του Άγγελου Χανιώτη (καθηγητή στο All Souls College, Oξφόρδη).

- Γυναίκα - μάγισσα: Θνητή και αθάνατη, της Αφροδίτης Αβαγιανού (διδάκτορος πανεπιστημίου Ζυρίχης, Fellow of Ohio State University, διδάσκουσας στο πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο).

- Η εξέλιξη της μαγείας στην αρχαία Ελλάδα, της Αναστασίας Βακαλούδη (διδάκτορος ιστορικού - βυζαντινολόγου, σχολικής συμβούλου φιλολόγων Θεσσαλονίκης και καθηγήτριας - συμβούλου του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου).

H συμβολή των ομιλητών στην προσπάθεια του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών ήταν σημαντική και η θερμή ανταπόκριση τού κόσμου έδειξε, ότι είναι καιρός η ελληνική επιστημονική κοινότητα να «συνομιλήσει» ακόμη και με τις «ενοχλητικές» πλευρές τού ελληνικού πολιτισμού χωρίς προκατάληψη.

Τα παραπάνω διαβάσαμε στην Ελεύθερη Έρευνα

Μπορείτε σε pdf ( M01.052.0.pdf) να διαβάσετε (και να το κατεβάσετε για να το έχετε) περί των πολύ ενδιαφέροντων πέντε αυτών διαλέξεων, υπό την αιγίδα του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, στη σειρά "Επιστήμης Κοινωνία"
(από εδώ: "Η Μαγεία, διαχρονικό και αναπόσπαστο μέρος της πολιτισμικής ιστορίας του ανθρώπινου γένους, από τη γένεση της ως σήμερα, περνώντας από την Ανατολή στην Ελλάδα, δεν μπορεί παρά, μέσα στα πλαίσια του ελληνικού πολιτισμού, να χρωματίστηκε με τα ειδοποιά γνωρίσματα του και να εξελίχθηκε σύμφωνα με τις ιστορικές, κοινωνιολογικές, ανθρωπολογικές και θρησκευτικές παραμέτρους που διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα του")