" Φλόγες από το Άγνωστο "

 

(ΣΥΝΔΕΣΗ: Συνέντευξη με τον Αζραήλ (Φόρος τιμής στον Γιώργο Μπαλάνο! )

Απόσπασμα από το βιβλίο του Γ. Μπαλάνου "Οι Κόσμοι της Φωτιάς":

Το βιβλίο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε το 1976, κι επανακυκλοφόρησε το 2000.

Φλόγες από το Άγνωστο

ή Η Ιστορία Επαναλαμβάνεται!

"Το φθινόπωρο του 1975 ένα κύμα από περίεργες φωτιές ξέσπασε και στην Ελλάδα. Δεν ήμουν σίγουρος αν έπρεπε ν’ ασχοληθώ με την περίπτωση, γιατί η τότε κρίση με την Τουρκία αφενός και ο γενικός φόβος για μια αναβίωση της χούντας αφετέρου, είχαν δώσει στην υπόθεση μια καθαρά πολιτική χροιά. Σε κάθε εποχή η ανοησία βασιλεύει (ή... προεδρεύει), αλλά την εποχή εκείνη οι πολιτικές εντάσεις και οι φανατισμοί στην Ελλάδα είχαν ξεπεράσει κάθε ανεκτό όριο ανοησίας. Ο αναγνώστης μου θα γνωρίζει ή θα φαντάζεται ήδη τις συνήθεις πιπίλες των εφημερίδων για τα αίτια του κακού –χουντικοί, βασιλόφρονες, Τούρκοι σαμποτέρ, εμπρηστές οικοπεδοφάγοι– κι έτσι δε χρειάζεται να προσθέσουμε τίποτε. Άλλωστε τούτο το βιβλίο δεν είναι πολιτικό. Οι αναγνώστες, όπως και οι συνεργάτες μου, μπορούν ελεύθερα ν’ ανήκουν από την άκρα αριστερά ως την άκρα δεξιά. Η έρευνά μας όμως, εκείνη του Αγνώστου, ανήκει στον άνθρωπο. Όσο για το συγγραφέα, προτιμά ν’ αναγνωρίζει μόνο το έθνος που λέγεται ανθρωπότητα, και όσο για τις ιδεολογίες –θρησκευτικές, πολιτικές, επιστημονικές– τις δέχεται σαν αναπόφευκτες παιδικές ασθένειες της ανθρωπότητας. Κάτι σαν την ιλαρά και τις μαγουλάδες, ας πούμε. Κατόπιν, όμως, επέρχεται ανοσία.

Αυτός που πέρασε τις παιδικές αρρώστιες, δεν το πιστεύει. Το ξέρει.

Έτσι, λοιπόν, είμαστε ελεύθεροι να δούμε τις φωτιές κι από τη δική μας πλευρά. Η ιστορία άρχισε μάλλον στα μέσα Σεπτεμβρίου 1975 στο νομό Ηλείας και στα χωριά Πεύκη, Περιστέρι και Ξηρόκαμπος. Στη μία το πρωί φωτιά ξέσπασε στη Σκαφιδιά και προχώρησε προς το Λεβεντοχώρι, όπου και έσβησε αφού έκαψε 3.000 στρέμματα γης. Τρεις νέες εστίες φωτιάς στις 17 του μήνα στην περιοχή Χαβάρι της Αμαλιάδας. Στο Κουνουπέλι εκδηλώθηκαν πέντε εστίες φωτιάς ταυτοχρόνως και έκαψαν 12.000 στρέμματα. Νέες φωτιές στη Νεμούντα και στο Βασιλάκιο αναγκάζουν τους κατοίκους του χωριού Άσπρα Σπίτια, κοντά στην Ολυμπία, να το εγκαταλείψουν, αλλά τελικά το χωριό σώθηκε. Φωτιές στη Βύλιζα που προχωρούν προς το Κλαδιό και το Λάλα. Φωτιές εκδηλώνονται ταυτοχρόνως και σε άλλα έξι χωριά.

Ο στρατός, η χωροφυλακή και οι κάτοικοι, που βοηθούν την Πυροσβεστική, μάταια αγωνίζονται να δαμάσουν τις φλόγες οι οποίες φτάνουν σε ύψος 15-20 μέτρων.

Ως τις 19 του μήνα, οι φωτιές αυξάνουν σε έκταση. Τρομερές ζημιές στα χωριά Σκιλλαντιά, Μακρυσία, Λάλα, Γρύλος, Βρύνα, Μουριά, Λιναριά, Κρέστενα, Καλυβάκι και σε άλλα της Ηλείας. Νέες φωτιές ξεσπούν στα Βραχέικα και Λουσικά των Πατρών. Ήδη, από την προηγούμενη μέρα, οι φωτιές είχαν εκδηλωθεί σε έξι συνοικίες της Πάτρας και σε επτά άλλα σημεία της Αχαΐας. Φωτιές ξεσπούν στο Πέτο, Άγιο Στέφανο και Καγκάδι. Νέες φωτιές στον Άραξο και στο Μεσολόγγι, καθώς και στο Αργοστόλι, Σάμη, Μουγάτα, Περάτα, Καραβάδο, Λουδράτα, και Οργεράτα, στην Κεφαλλονιά.

Πάλι φωτιές στις περιοχές Πρασιδακίου, Επιταλίου και Στομίου στην Ηλεία, όπου ήδη έχουν καεί 50.000 στρέμματα, σύμφωνα με τη Χωροφυλακή. Σύμφωνα όμως με δημοσιογραφικές πηγές, οι φλόγες καλύπτουν μια έκταση 130 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Ανταποκριτής αναφέρει ότι η φωτιά έχει μέτωπο 6 χιλιομέτρων και βάθος 500-6.000 μέτρων. Στο μεταξύ, φωτιές έχουν ανάψει στη Νικόπολη της Πρέβεζας, καθώς και στη Ζάκυνθο.

Ο χορός της φωτιάς συνεχίζεται. Στις 19 του μήνα πέντε παιδιά κινδυνεύουν να καούν από “άγνωστης αιτίας” φωτιά σε σπίτι των Ιωαννίνων. Άλλο σπίτι καίγεται την ίδια μέρα στη Λάρισα, ενώ δύο εργοστάσια, ένα στην Αθήνα κι ένα στο Καλοχώρι Λαρίσης, έχουν την ίδια τύχη. Την ίδια μέρα, τρία φορτηγά αυτοκίνητα καίγονται στην Αθήνα και οι αρχές υποψιάζονται κάποιον πυρομανή.

Ήδη οι αρχές υποπτεύονται οργανωμένο σαμποτάζ, και ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου ζητά να γίνει έρευνα για να ανακαλυφθούν οι δράστες. Στις 20 του μήνα και, παρά τη γενική κινητοποίηση, νέες φωτιές ξεσπούν στο Περιστέρι, Σμέρνα, Λάλα, Καπαλλέτο, Ρηγιά, Άσπρα Σπίτια, Δαφνώτισσα και αλλού στην Ηλεία, ενώ εξακολουθούν να καίγονται τα δάση Βρυοχωρίου, στα Ιωάννινα. Την ίδια ημέρα μια νέα τεράστια εστία φωτιάς εκδηλώνεται στην Ολυμπία, κοντά στα χωριά Παπαδό και Τρυπητή, εξαπλώνεται με μέτωπο δύο χιλιομέτρων. Οι εφημερίδες αναφέρουν την επισήμανση ενός “μυστηριώδους αυτοκινήτου”, πιθανώς εμπρηστών. Τα στοιχεία του αυτοκινήτου παραδίδονται στον εισαγγελέα κ. Λαμπίρη –γιατί “μυστηριώδες”, αφού είχαν τα στοιχεία του;– ο οποίος αρχίζει να ερευνά.

Κόλαση φωτιάς! Οι μάρτυρες περιγράφουν ότι “ένας αλλόκοτος βουερός αγέρας έκοβε κομμάτια φλόγες από την πυρκαγιά και τα εκσφενδόνιζε μ’ ορμή μακριά...”

Την επομένη, 21 του μήνα, νέες φωτιές στον Άγιο Ιωάννη Κρεστένων και στη Βίλιζα. Το ίδιο βράδυ ξεσπούν έξι διαφορετικές φωτιές στην περιοχή Παράγκα των Σπάτων και σε απόσταση 100-200 μέτρων η μία από την άλλη, ενώ δύο κτίρια καίγονται στην Αθήνα και στη Φλώρινα.

Στις 22 του μήνα γίνεται κυβερνητική σύσκεψη Καραμανλή, Παπαληγούρα, Ράλλη, Αβέρωφ, Στεφανόπουλου, Βαρβιτσιώτη και Ιορδάνογλου. Μετά τη σύσκεψη ανακοινώθηκε ότι, “τα αίτια των πυρκαγιών δεν εξηκριβώθησαν εισέτι”. Οι διαδόσεις όμως για τα αίτια οργιάζουν. Στην Ηλεία σχηματίζονται περίπολοι εθελοντών χωρικών σε 24ωρη βάση. Στην Αθήνα καίγονται άλλα δύο κτίρια. Ο αρχηγός της ΥΠΕΑ στρατηγός Κακλαμάνης προσπαθεί να καθησυχάσει το κοινό με μια ανακοίνωση:

“Οι υπηρεσίες αγρυπνούν και λαμβάνουν μέτρα επιτηρήσεως σε όλη τη χώρα. Όποιοι και να είναι οι δράστες, τελικά θα συλληφθούν.” Οι ανταποκριτές αρχίζουν να κάνουν λόγο για ανάμιξη ξένων πρακτόρων και για μικρό πόλεμο μυστικών υπηρεσιών. Τώρα, γιατί οι μυστικοί πράκτορες θα έβαζαν φωτιές, δεν το εξηγεί κανείς ανταποκριτής.

Αλήθεια, τι απέγινε εκείνο το γνωστών στοιχείων “μυστηριώδες” αυτοκίνητο;

Αν και “οι υπηρεσίες επαγρυπνούν” –και ξέρετε πώς επαγρυπνούν οι δημόσιες υπηρεσίες!– την ίδια μέρα ξεσπούν φωτιές στη Ρέτσινα Μεσολογγίου, όπου καίνε 1.000 στρέμματα, καθώς και στις περιφέρειες Αλμυρού και Νέας Αγχιάλου της Μαγνησίας, όπου καίνε άλλα 750 στρέμματα. Κατά τ’ άλλα, όλοι εξακολουθούν να επαγρυπνούν. Και κυρίως οι φωτιές που δεν εννοούν να κοιμηθούν...

Με την τόση φασαρία και το μπάχαλο επαγρυπνούν και οι αληθινοί, παθολογικοί εμπρηστές. Στη Θεσσαλονίκη αναρχικοί γράφουν συνθήματα και καίνε... δύο περίπτερα και μερικά δέντρα! Την προηγούμενη νύχτα ο άγνωστος εμπρηστής είχε κάψει άλλο ένα φορτηγό στην Αθήνα.

Τα πάντα στην Ελλάδα ανάβουν και μόνον τα σπίρτα –όντας ακόμη τότε κρατικό μονοπώλιο– δεν ανάβουν με κανένα τρόπο, όπως συνήθως.

Ένα άλλο “μυστηριώδες” αυτοκίνητο κάνει την εμφάνισή του. Ο κ. Λιόλιος, κάτοικος Πύργου, αναφέρει ότι είδε τρεις αγνώστους με Ι.Χ. να πετούν ένα σβηστό αντικείμενο σε ξερά χόρτα. Το σβηστό αντικείμενο άναψε φωτιά, αλλά ο κ. Λιόλιος την έσβησε. Το “μυστηριώδες” αυτοκίνητο ξαναγύρισε κι επανέλαβε το ίδιο, αλλά πάλι ο κ. Λιόλιος πρόλαβε το κακό. Ο αριθμός του αυτοκινήτου άρχιζε από 705... και ο ένας επιβάτης ήταν, λέει, ξανθός. Το δε “σβηστό αντικείμενο” παραδόθηκε στη χωροφυλακή, και ήταν “κυρίως στουπί εμποτισμένο με άγνωστες ουσίες”.

Μέχρι στιγμής έχουμε δύο μυστηριώδη αυτοκίνητα κι ένα μυστηριώδες σβηστό στουπί εμποτισμένο σε μυστηριώδη συστατικά. Οι αρχές συνεχίζουν να επαγρυπνούν. Έτσι κι αλλιώς, ποιος μπορεί θα μπορούσε να κοιμηθεί με τόσους καπνούς;

Στις 23 του μήνα συλλαμβάνονται δύο ύποπτοι στην Πάτρα. Κατηγορούνται για εμπρησμό στη Βούτενα Πατρών. Είναι οι Δ.Δ. και Ν.Α. Την ίδια μέρα όμως ξεσπά φωτιά στο Άνω Διακοφτό, κοντά στα Καλάβρυτα, καθώς και άλλες δύο στη Σμέρνα και Νεράιδα της Ηλείας. Νέα φωτιά στο 32ο χιλιόμετρο της Εθνικής Οδού στο Καπανδρίτι, όπου καίγονται 50 στρέμματα. Πίσω στην Πελοπόννησο, το παρατηρητήριο δασοφυλακής του Λάλα αναφέρει τρεις φωτοβολίδες στο χωριό Πλουτοχώρι.

Αλήθεια, τι απέγιναν εκείνα τα γνωστών στοιχείων “μυστηριώδη” αυτοκίνητα; Ή το “μυστηριώδες σβηστό στουπί”;

Στις 24 του μήνα πέντε φωτιές ξεσπούν σε ισάριθμα χωριά του Αγρινίου. Χαρακτηρίζονται “συνήθους μορφής εμπρησμοί” και συλλαμβάνονται πέντε χωρικοί. Χωρικός, δηλαδή και φωτιά. Και μάλλον με πέντε αναπτήρες, μια και τα κρατικά σπίρτα δεν ανάβουν. Ο νομάρχης Σερρών κ. Πυλορώφ δηλώνει ότι λαμβάνει ανώνυμα τηλεγραφήματα (!), που απειλούν με φωτιές σαν εκείνες της Ηλείας.

Α, χα! Στις 25 του μήνα οι εφημερίδες γράφουν ότι συνελήφθησαν οι τρεις άγνωστοι του Ι.Χ. 705... Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθούν να παραμένουν άγνωστοι.

Αλλά νέες φωτιές ξεσπούν στο Ντοπόλι Τριφυλίας, στην Ελαία Δωρίδος, στο Τολό, στο Σκριπερό Κέρκυρας και στα Χιονάτα Κεφαλληνίας, ενώ στη Ζάκυνθο μαίνονται από ημέρες δύο πυρκαγιές στις περιοχές Βουνό και Κερί, όπου κάηκαν ήδη 700 στρέμματα.

Στις 26 του μήνα ο αγρότης Γ.Δ. ομολογεί ότι είναι ο εμπρηστής της περιοχής Κλαδέου ΒΑ της αρχαίας Ολυμπίας, κατόπιν προτροπής του Ι.Π. Την ανάκριση κάνει ο εισαγγελέας Ηλείας και... 1.500 στρέμματα παραδίδονται στις φλόγες, την ίδια ημέρα, στη Ν. Εύβοια.

Στις 27 του μήνα ο εισαγγελέας απαγγέλλει κατηγορία κατά των Γ.Δ. και Ι.Π., και ο 15χρονος Π.Μ. φέρεται ως δράστης της πυρκαγιάς Διάσελων Ολυμπίας. Παραδίδεται στις αρχές, αλλά αρνείται την ενοχή του.

Στις 12:30 της 28ης Σεπτεμβρίου νέα φωτιά ξεσπά 15 χιλιόμετρα ΒΔ του Πύργου, καθώς και στα χωριά Σούλι και Πουρναρόκαστρο του Παναχαϊκού, καίγοντας 1.000 στρέμματα ως τα μεσάνυχτα. Στις 29, η φωτιά του Πύργου έχει γιγαντώσει και απειλεί τα χωριά Άγιοι Απόστολοι, Βιτινέικα κι Ελαιών. Ταυτόχρονα, 100 στρέμματα καίγονται στον Καρέα Υμηττού, ενώ στη Θεσσαλονίκη η φωτιά καταστρέφει μια αποθήκη.

Την 1η Οκτωβρίου η φωτιά ξεσπά στο Λεσίνι Μεσολογγίου και καταστρέφει 5.000 στρέμματα δάσους. Μόλις είχε σβήσει η πυρκαγιά του Αγίου Συμεώνος στο Μεσολόγγι, όταν νέα ξεσπά στον Άγιο Θωμά Μεσολογγίου και καταστρέφει άλλα 170 στρέμματα. Στο μεταξύ, η φωτιά του Πύργου έχει κάνει στάχτη 5.500 στρέμματα γης.

Στις 2 του μήνα, 250 στρέμματα γίνονται τροφή στις φλόγες στον Κάλαμο, ενώ στη Μυτιλήνη ένας πυροσβέστης βρίσκει το θάνατο σε φλεγόμενο σπίτι. Στις 4:30 το απόγευμα, φωτιά ξεσπά στα Παραγκίτικα Ολυμπίας.

Στις 3 του μήνα προφυλακίζεται ο Γ.Δ. για τη φωτιά στο Κλαδέο, ενώ στις 7, ο ηθικός αυτουργός Ι.Π. παίρνει 24ωρη προθεσμία για να απολογηθεί. Στις 8 του μηνός ξεσπά πυρκαγιά τεραστίων διαστάσεων στη δυτική πλευρά της Ρόδου. Στις 15 Οκτωβρίου η φωτιά καίει 300 στρέμματα στο Μαραθώνα...

Το φλογερό κύμα έχει πλέον ξεθυμάνει.

Αλήθεια, τι απέγιναν τα γνωστών στοιχείων “μυστηριώδη” αυτοκίνητα; Κι εκείνο το “μυστηριώδες σβηστό στουπί”;

Μόνο μια είδηση μένει. Στις 19 Δεκεμβρίου 1975 οι εφημερίδες δημοσιεύουν ότι “το Πλημμελειοδικείο Πύργου καταδίκασε σήμερα το βοσκό Δ.Π. σε φυλάκιση δυόμισι χρόνων για τους εμπρησμούς των δασών της Ηλείας το περασμένο καλοκαίρι”. Η πρώτη και μοναδική φορά που ακούστηκε ο Δ. Π. και...

Αλήθεια, τι απέγιναν τα γνωστών στοιχείων “μυστηριώδη” αυτοκίνητα; Και το “μυστηριώδες” σβηστό στουπί, μην το ξεχνάμε κι αυτό. Αποκλείεται να πεθάνω ήσυχος αν δε μάθω τι απέγινε εκείνο το στουπί.

Αλλά ας μιλήσουμε σοβαρά τώρα. Δεν υπάρχει αντίρρηση να δεχτούμε ότι έστω όλοι οι καταδικασθέντες έβαλαν όντως φωτιές – πόσες όμως δικαιολογούνται έτσι; Ελάχιστες, είναι φανερό. Απλώς το κύμα των πυρκαγιών έδωσε την ευκαιρία σε μερικούς ασυνείδητους και σε παθολογικούς εμπρηστές, πυρομανείς δηλαδή, να εκμεταλλευτούν την κατάσταση. Όταν γίνει ένας καταστροφικός σεισμός, οι πλιατσικολόγοι μπορεί να γκρεμίσουν μερικές πόρτες για να κλέψουν πιο εύκολα, αλλά δεν ήταν αυτοί και οι υπαίτιοι του σεισμού και των ερειπίων.

Τα όρνια αποτελειώνουν το ψοφίμι, αλλά δεν το σκότωσαν αυτά.

Μπορεί να πιάσαμε μερικά όρνια. Τίποτε άλλο. Όσο για την ερμηνεία ότι οι δράστες ήταν χουντικοί, ξένοι πράκτορες ή Τούρκοι, μου φαίνεται αστεία. Είναι φανερό ότι για να καταφέρουν όσα έγιναν, θα πρέπει να διέθεταν γερή οργάνωση και πλήθος σαμποτέρ. Η γερή οργάνωση είναι κάτι πολύ πιθανό, αλλά οι σαμποτέρ; Ο ξένος στην ύπαιθρο γίνεται αμέσως αντιληπτός, ακόμη και κάτω από φυσιολογικές συνθήκες. Εδώ όμως θα πρέπει να υπήρξαν δεκάδες ή εκατοντάδες δράστες για να δικαιολογηθούν τα γεγονότα, και οι χωρικοί που καίγονταν τα σπίτια τους έκαναν συνεχείς περιπολίες, ολόκληρο το 24ωρο, είχαν ορθάνοιχτα τα μάτια, έτοιμοι να λυντσάρουν –και δικαίως– οποιονδήποτε υπεύθυνο...
... δεν είδαν τίποτε.

Οι χουντικοί προσπαθούσαν να σώσουν το κεφάλι τους ή να ξαναπάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Οι ξένοι πράκτορες θα προτιμούσαν ν’ ανέτρεπαν την κυβέρνηση, να υπονομεύσουν την οικονομία ή κάτι τέτοιο. Οι Τούρκοι έχουν αρκετές δικές τους φωτιές. Πολύ φοβάμαι ότι θα πρέπει να κοιτάξουμε αλλού για να βρούμε εξήγηση, γιατί αν δεχτούμε αυτές τις εξηγήσεις, πρέπει να δεχτούμε και κάτι άλλο: Ή οι δράστες έκαιγαν τα πάντα με τις ευλογίες και τη βοήθεια των θυμάτων ή διέθεταν υπερφυσικές ικανότητες. Αν, φυσικά, υπήρχαν καν δράστες.

Αλλά καλύτερα να αποφασίσετε από μόνοι σας, και τα συμπεράσματα δικά σας.[1]

[1] Από την εποχή που έγραφα αυτά τα λόγια μέχρι τώρα, στα τέλη του 2000, η κατάσταση δεν έχει αλλάξει στο ελάχιστο. Αν πιστέψουμε –και αν το κάνουμε, καλά να πάθουμε– στις εφημερίδες και την τηλεόραση, οι ίδιοι “μυστηριώδεις εμπρηστές” συνεχίζουν να ευθύνονται για όλες ανεξαιρέτως τις φωτιές. Εξάλλου, φαίνεται ότι η χώρα μας είναι η μοναδική στον κόσμο όπου η κάθε φωτιά οφείλεται αποκλειστικά και μόνο σε “μυστηριώδεις εμπρηστές” και ποτέ σε αμέλεια ή άλλα αίτια. Από το νέο τεράστιο κύμα πυρκαγιών που χτύπησε τη χώρα μας αυτό το καλοκαίρι, δε θα έλεγα ότι παρατήρησα τίποτε το περίεργο ή το μυστηριώδες, αλλά, θα ήθελα να κάνω μια παρατήρηση. Κρίνοντας από τις γενικότερες αντιδράσεις, μονάχα ένα πράγμα έχει αλλάξει, στα 25 χρόνια που πέρασαν από τις πυρκαγιές που είδαμε: η γενική υστερία. Είναι ασύγκριτα χειρότερη το έτος 2000 απ’ ό,τι ήταν το 1975."