Κοντεύουμε να συμπληρώσουμε το πρώτο τέταρτο του παράξενου αυτού αιώνα,
και αν υπάρχει κάτι στο οποίο συμφωνούν όλοι, είναι πως τίποτα πια δεν
μπορεί να θεωρείται δεδομένο. Ποτέ δεν μπορούσε, στην πραγματικότητα, αλλά
οι μεταβολές τείνουν πλέον να γίνουν τεκτονικές. Σεισμοί, λοιμοί, καταποντισμοί
συνέβαιναν πάντα, δεν έγκειται εκεί η ειδοποιός διαφορά. Το ίδιο ισχύει
και για τους πολέμους, τις ελλείψεις τροφίμων, την κλιματική κρίση – τα
περισσότερα απ' όσα προβάλλονται ως σύγχρονα προβλήματα έχουν ορατές λύσεις,
που τελικά αναλύονται σε ανάγκες αύξησης δαπανών. Η καθοριστική, κατά τα
φαινόμενα μη αναστρέψιμη αλλαγή είναι η αδυναμία πλέον του μέσου ανθρώπου
να παρακολουθήσει την αλλαγή.
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες πίσω από αυτή την εξέλιξη, δύο όμως φαίνεται
να έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση. Ο πρώτος αφορά την ικανότητα του
εγκεφάλου να προσαρμόζεται, να μαθαίνει δηλαδή να επεξεργάζεται σε
υποσυνείδητο επίπεδο ερεθίσματα που αρχικά κινητοποιούσαν την προσοχή.
Παραδείγματα υπάρχουν πολλά. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά, το οποίο
μπορεί εύκολα να ελέγξει ο καθένας, σχετίζεται με τις τηλεοπτικές οθόνες.
Συγκεκριμένα, όταν στις αρχές της δεκαετίας του 2010 έγινε η μετάβαση στην
ψηφιακή τηλεόραση, το σήμα των ελληνικών σταθμών άλλαξε από
αναλογία διαστάσεων οθόνης 4:3 σε 16:9. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα,
παλιότερες ταινίες και σειρές, που είχαν γυριστεί στο παλιό format, να
προβάλονται παραμορφωμένες στις νέας γενιάς ευρείες οθόνες, με
πεπλατυσμένα πρόσωπα και αντικείμενα. Το γεγονός ήταν τόσο ενοχλητικό για
πολλούς, ώστε αναγκάζονταν να ρυθμίζουν την οθόνη τους σε αναλογία 4:3, με
αποτέλεσμα δεξιά και αριστερά της εικόνας να εμφανίζονται κάθετες μαύρες
μπάρες. Λίγο μόνο καιρό αργότερα, οι περισσότεροι είχαν συνηθίσει σε βαθμό
ώστε να μη δίνουν σημασία. Σήμερα, ούτε καν αντιλαμβανόμαστε την
παραμόρφωση αυτή· ο εγκέφαλος εκτελεί αυτόματα τις απαραίτητες διορθώσεις
σε ό,τι βλέπει, κι εμείς δε συνειδητοποιούμε το παραμικρό (ισχύει σε
παλιές σειρές περισσότερο, καθώς πολλές από τις ταινίες έχουν υποστεί
επεξεργασία ώστε να είναι συμβατές με το νέο format).
Ο δεύτερος βασικός παράγοντας πίσω από την αυξανόμενη δυσκολία
παρακολούθησης των αλλαγών έχει να κάνει με την υπερπληθώρα των
ερεθισμάτων. Ένας ψίθυρος στη σιωπή έχει